Ime van Berloo, recensie De vliegeraar, adolescentenroman

Recensie ‘De vliegeraar’               door Ime van Berloo (NeD1B)

Gegevens boek
auteur:                                   Khaled Hosseini
jaar van uitgave:                    2003
titel:                                        De vliegeraar
plaats van uitgave:                 Amsterdam
uitgeverij:                               De bezige bij

 

Samenvatting van het boek
Amir en Hassan zijn gevoed door dezelfde min en groeien samen op in Kabul. Ondanks het grote klassenverschil zijn de vrienden onafscheidelijk. Bij de jaarlijkse vliegerwedstrijd in Kabul is Amir de vliegeraar, degene die het touw van de vlieger in handen heeft. Hassan is zijn hulpje, de vliegervanger. 'Voor jou doe ik alles!' roept Hassan hem toe voordat hij wegrent om de vallende vlieger uit de lucht op te vangen. Die grenzeloze loyaliteit is niet wederzijds. Wanneer er iets vreselijks gebeurt met Hassan verraadt hij zijn trouwe metgezel. Na de Russische inval vluchten Amir en zijn vader naar de Verenigde Staten. Amir bouwt er een nieuw bestaan op, maar hij slaagt er niet in Hassan te vergeten. De ontdekking van een schokkend familiegeheim voert hem uiteindelijk terug naar Afghanistan, dat inmiddels door de Taliban is bezet. Daar wordt Amir geconfronteerd met spoken uit zijn verleden.

Persoonlijk waardeoordeel
Het verhaal van ‘de vliegeraar’ vond ik een indrukwekkend verhaal.
Indrukwekkend en bijzonder beschreven vind ik de vriendschap tussen Amir en Hassan. Deze twee Afghaanse jongens zijn samen opgegroeid en hebben daardoor een hechte vriendschap ontwikkeld. Een passage in het boek waar deze hechte vriendschap naar voren komt is bijvoorbeeld het deel waarin Amir en Hassan samen de vliegerwedstrijd van Kabul winnen: “Ik sloeg mijn vrije arm om Hassan heen en we sprongen op en neer, allebei lachend, allebei huilend. ‘Je hebt gewonnen, Amir, agha! Je hebt gewonnen!’
‘Wíj hebben gewonnen! Wíj hebben gewonnen!’ was het enige wat ik kon zeggen. (De vliegeraar, p. 66)
Dat deze vriendschap puur maar ook bijzonder en breekbaar is blijkt uit het gedeelte net nadat Amir en Hassan de vliegerwedstrijd gewonnen hebben:
‘Hassan!’riep ik. ‘Je moet ermee terugkomen!’ Hij sloeg al bijna de hoek om, sneeuw omhoogschoppend met zijn rubberen laarzen. Hij bleef staan en draaide zich om. Hij vormde met zijn handen een kom rond zijn mond. ‘Voor jou doe ik alles!’ riep hij. Toen glimlachte hij zijn Hassan-glimlach en verdween de hoek om. De volgende keer dat ik hem zo zonder verlegenheid zag glimlachen was zesentwintig jaar later, op een verbleekte polaroid. (De vliegeraar p. 66)

Dat de vriendschap tussen Amir en Hassan bijzonder maar breekbaar is komt door het klassenverschil van de twee jongens. Amir is een Pashtun van het volk soennieten en Hassan een hazara binnen de sjiieten.
Dit brengt mij op het tweede argument waarom dit boek bijzonder en indrukwekkend is. Voor mij is dit boek namelijk een kennismaking met een cultuur waarvan ik nog niet zo veel wist, de Afghaanse cultuur. Dat er al jarenlang veel onrust heerst in Afghanistan is niet nieuw voor me. Wel nieuw voor me zijn de achtergronden van deze onrust die beschreven worden in dit boek en beleefd worden vanuit de hoofdpersoon Amir.
Het verschil in klasse tussen Amir en Hassan blijkt in het boek onder andere in de volgende passage:
‘Toen ik op een dag in Baba’s studeerkamer in zijn spullen snuffelde, vond ik één van de oude geschiedenisboeken van mijn moeder. Het was geschreven door een Iraniër die Khorami heette. Ik blies het stof eraf, smokkelde het die avond mee naar bed en kwam er tot mijn verbijstering achter dat er een heel hoofdstuk in stond over de geschiedenis van de Hazara’s. Een heel hoofdstuk gewijs aan het volk van Hassan! Ik las dat mijn volk, de Pashtun, de Hazara’s had vervolgd en onderdrukt. Dat de Hazara’s in de negentiende eeuw tegen de Pashtuns in opstand hadden willen komen, aar dat deze ‘hen met onbeschrijflijke bruutheid hadden onderdrukt’.
(De vliegeraar, p.13)
Deze achtergronden worden niet zakelijk beschreven in het boek maar worden verweven in het verhaal waardoor ik tijdens het lezen steeds meer begrip kreeg voor de personages van Amir en Hassan.

De bijzondere vriendschap tussen Amir en Hassan en de achtergrondinformatie over de geschiedenis van Afghanisatan en de klassenverschillen in dit land hebben het boek ‘De vliegeraar’ voor mij een mooi en indrukwekkend boek gemaakt om te lezen.

 

Geschiktheid voor de beoogde lezer
Het boek ‘De vliegeraar’ is een adolescentenroman.
Omdat er veel achtergrondinformatie wordt gegeven over de situatie in Afghanistan die essentieel is om het verhaal te kunnen begrijpen, is het boek waarschijnlijk nog te moeilijk voor de jongere lezer. Een adolescent zou dit verhaal wel goed kunnen begrijpen en er van kunnen leren.
De stijl van schrijven die Khaled Hosseini gebruikt, is namelijk aangenaam waardoor het verhaal goed leesbaar is. Dit zal dan ook bijdragen aan de ontspannende functie van dit boek, een functie die voor adolescenten belangrijk is bij het lezen van boeken (Coillie, 2012).
 De achtergrondinformatie over de situatie en gebeurtenissen in Afghanistan zijn voor zowel adolescenten als volwassenen die weinig weten over Afghanistan en de geschiedenis van dit land erg leerzaam. Daarmee heeft het verhaal in ‘De vliegeraar’ ook zeker een informatieve functie (Coillie, 2012).
Daarnaast kan de vriendschap tussen Amir en Hassan voor adolescenten een voorbeeld zijn van een vriendschap tussen twee jongens uit verschillende klassen.
Tegenwoordig groeien adolescenten op in een tijd waarin klassenverschillen niet altijd positief benaderd worden. Minderheden als vluchtelingen worden in ons land wel eens neergezet als lastig, als een andere klasse of als een minderheid waar binnen ons land geen ruimte voor is.
Het verhaal in ‘De vliegeraar’ laat zien dat een vriendschap tussen twee jongens mogelijk is, ondanks het klassenverschil of de problemen die er spelen in een land. Hiermee wordt ook de opvoedende functie van jeugdboeken worden toegevoegd aan de functies van jeugdboeken die te herkennen zijn in dit verhaal (Coillie, 2012).
Ondanks de klasseverschillen hebben deze twee jongens een hechte vriendschap en leren ze veel van elkaar. Ook jaren later, wanneer de vrienden al langere tijd gescheiden leven, leren zij nog steeds veel van elkaar en maken ze deel uit van elkaars leven.
Bronnen:
Coillie, J. (2012). Leesbeesten en boekenfeesten. Leuven: Davidsfonds.

Hosseini, K. (2003). De vliegeraar. Amsterdam: De bezige bij.