Reactie op Brigitte van Beekum en Ime van Berloo betreffende de roman De vliegeraar

Reactie op Brigitte van Beekum en Ime van Berloo betreffende de roman De vliegeraar

Het is enige tijd geleden dat ik dit prachtige boek gelezen heb. Toen ik me wilde voorbereiden op deze blog betrapte ik me erop dat ik het boek volledig aan het herlezen was. Je wordt het verhaal ingezogen door de geweldige verteller die Khaled Hosseini is.

De eerste alinea grijpt je al:

'Op mijn twaalfde ben ik geworden wat ik nu ben, op een kille bewolkte dag in de winter van 1975. (...) dat is lang geleden, maar ik heb geleerd dat het niet waar is wat ze over het verleden zeggen, dat je het kunt begraven. Als ik nu terugkijk, besef ik dat ik de afgelopen zesentwintig jaar die steeg in ben blijven turen.' (De vliegeraar, p.5)

Dit roept al zoveel vragen op en het stukje doet zoveel aankondigingen dat je wil weten wat er dan allemaal gebeurd is in die steeg en waarom het de ik-figuur niet heeft losgelaten.

reactie op recensie van Huub 'De jongen in de gestreepte pyjama' - John Boyne

‘The Boy in the Striped Pyjamas’ (de jongen in de gestreepte pyjama) is het bekendste werk van John Boyne en werd in 2006 uitgegeven. Aanvankelijk was het Boyne’s bedoeling dat dit het een kinderboek zou worden. Toen het af was en ook volwassenen door het verhaal geraakt bleken, kreeg het boek het predicaat ‘ook voor jongere lezers’. Vandaar dat ik het commentaar dat dit boek mensen ergert, omdat er historische onjuistheden in voorkomen niet kan plaatsen. Zoals Huub ook al aangaf is dit een fictief verhaal met een kinderlijk perspectief. De gedachte om de holocaust te verbeelden vanuit de naïeve geest van een negenjarig jongetje is daarom goed. En hem te laten praten met een leeftijdgenootje – ze zijn op dezelfde dag geboren – door het hek is absoluut een vondst. Oudwis en de Furie zijn volgens mij expres zo genoemd als makkelijke metaforen die wij volwassenen meteen in verband brengen met Auschwitz en der Führer. Het staat de schrijver vrij om creatief met zaken om te gaan. De manier waarop Boyne dit verhaal gestalte geeft vind ik bijzonder. Als lezer weet je meer, maar je kruipt in het hoofd van Bruno, die met zijn negen jaar de onschuld zelve is. Hij begrijpt er allemaal niks van, hetgeen enerzijds wat ongeloofwaardig is voor een geïndoctrineerd SS'ers zoontje, maar wat anderzijds duidelijk maakt dat kinderen 'slachtoffer' zijn van hun omgeving en het lotsbestemming is waar je opgroeit.
Bruno’s kinderlijke gedachten en beschrijvingen zijn pakkend, ontroerend en gruwelijk tegelijk. Op pagina 121 wordt beschreven dat de jongens met hun vingers symbolen in het stof op de grond tekenen. Shmuel de jodenster en Bruno de swastika (het hakenkruis).

'Mijn vader heeft er ook een,' zei Bruno. 'Over zijn uniform. Een hele mooie. Felrood met een zwart-met-witte tekening erop.' Met zijn vinger tekende hij iets anders op de grond aan zijn kant van het hek.
'Ja, maar ze zijn niet hetzelfde, hè?' zei Shmuel.
'Ik heb nog nooit van iemand een mouwband gehad,' zei Bruno.
'Maar ik heb er nooit om gevraagd,' zei Shmuel.
'Ja, maar ik zou er toch best een willen hebben,' zei Bruno.
'Ik weet alleen niet welke ik liever zou willen, die van jou of die van vader.'

Ik vond het ook zo goed beschreven dat Bruno nog in een egocentrische belevingswereld zit en zich door zijn leeftijd nog niet goed in een ander kan verplaatsen. Dat leverde bizarre stukken tekst op. Zo ziet hij wel dat zijn vriend met de dag magerder en grauwer wordt en neemt zo nu en dan brood en kaas mee om aan Shmuel te geven. Op pagina 153 staat:

(...), maar de wandeling van huis naar de plek bij het hek waar de twee jongens elkaar ontmoetten was lang en soms kreeg Bruno onderweg honger en een hapje werd algauw twee hapjes, en die weer drie en tegen de tijd dat er nog maar een stukje over was wist hij dat hij dat moeilijk aan Shmuel kon geven omdat het hem alleen maar naar meer zou doen verlangen en zijn honger niet zou stillen.

Gênant en grappig tegelijk! Honger (!)

Verder vond ik het een geniale ontknoping. Het einde grijpt de meeste mensen naar de strot, omdat ze zich met de hoofdpersoon identificeren. Wat Bruno overkomt wordt symbool voor het onnoembare leed wat de joden in Auschwitz is aangedaan. En het is aan de vader van Bruno om in het laatste hoofdstuk uit te zoeken wat er precies is gebeurd. Dat lukt hem, en het is tevens het laatste wat hij bij zijn volle verstand heeft gedaan. Het heeft iets weg van een sprookje voor volwassenen. Aan de ene kant is dit boek kinderlijk geschreven, maar er zit een diepere laag. Dit boek is zeker bedoeld voor volwassenen aangezien een kind lang niet zo veel uit het boek kan halen als wat er staat. Tussen de regels door staat een verschrikkelijke geschiedenis geschreven.
“Het laatste hoofdstuk” eindigt met “En dat is het einde van het verhaal over Bruno en zijn familie. Natuurlijk gebeurde dit allemaal heel lang geleden en kan zoiets nu niet meer gebeuren. Niet in onze tijd.” 
Zonder twijfel een bijzonder boek...

Reactie op recensie 'de Vliegeraar' Khaled Hosseini - door Brigitte van Beekum

Ik wil graag reageren op de recensie van Ime van Berloo. Ook ik heb de vliegeraar -in een adem- uitgelezen en was daarvan zeer onder de indruk. Toen dit boek in 2003 uitkwam was het bijzonder vernieuwend, want de combinatie van het bijzondere land waarin het verhaal zich grotendeels afspeelt, het voor ons vrij onbekende Afghanistan, met de universele thema's zoals: liefde, eer, schuld en verlossing werd nog niet eerder zo beeldend beschreven. Het is het prachtige verhaal van een vriendschap die stukgaat, maar het is meer dan dat. Schrijver Hosseini vangt de couleur locale van het vredige Kabul van de jaren ’70 in schitterende taal en bijzonder indrukwekkende beschrijvingen. Grootse verjaardagsfeesten en winterse vliegerwedstrijden, dingen die je als westerling nog nooit gezien hebt, staan je plotseling levendig voor de geest. Dit is een kenmerk van de auteur, want hetzelfde overkomt je bij het lezen van zijn tweede roman 'Duizend schitterende zonnen'. Wat ook typerend is voor Hosseini is hij een nieuw verhaal toevoegt nadat het eerste verhaal 'klaar' is en dit een tweede keer herhaalt, totdat de drie aktes prachtig samenkomen in een mooi afgerond einde. Bij de vliegeraar gaan de eerste tien hoofdstukken over vriendschap en verraad, daarna over de band van Amir met zijn vader -Baba- en tenslotte als deze gestorven is over de boetedoening van Amir als hij de zoon van Hassan Sohrab redt en meeneemt naar Amerika.
In tegenstelling tot Ime ben ik er niet van overtuigd dat deze vriendschap een voorbeeldfunctie heeft. Ik vind de vriendschap zeer ongelijkwaardig, zeker als je de gedachten van Amir leest op pagina 41:
Hij is helemaal niet mijn vriend! had ik bijna uitgekraamd. Hij is mijn bediende! Had ik dat echt gedacht? Natuurlijk niet. Natuurlijk niet. Ik behandelde Hassan goed, als een vriend, beter zelfs: meer als een broer. Maar als dat zo was, waarom speelde ik alleen met Hassan als er niemand anders in de buurt was?
Toch vind ik dit ook wel weer heel menselijk en maken juist dit soort zinnen dit boek zo bijzonder en onderscheidend, die duistere gedachten, waar je niet trots op bent, die dan zo ineens op papier staan.  Hoewel ik Amir kan vergeven dat hij niet de moed had in te grijpen toen zijn trouwe Hassan afgetuigd werd, vind ik zijn latere daad om niet meer elke dag met zijn eigen onvermogen geconfronteerd te worden beneden alle peil. Ik kreeg last van plaatsvervangende schaamte.
Ook zijn vader is hypocriet. Op pagina 20 beweert hij:
Wat de mullah ook mag beweren, er is slechts een zonde, niet meer dan een. En dat is diefstal. Elke andere zonde is een variatie op diefstal (...) Als je een leugen vertelt, steel je iemands recht op de waarheid. En laat Baba zelf nou geen zuiver geweten hebben!
Verkrachting, steniging en loutering zijn heftige ingrediënten, maar maken dit boek oh zo mooi.

Voor de jongere lezer is deze bestseller als graphic novel (2011, Amsterdam, Uitgeverij Oog & Blik | De Bezige Bij) verkrijgbaar. Het beeldverhaal is geïllustreerd door Fabio Celoni en Mirka Andolfo.

Reactie op recensie 'De stalker' van Helen Vreeswijk - door Brigitte van Beekum

Ik wil reageren op de recensie van Janneke. Ik heb alle boeken van Helen Vreeswijk, omdat ik graag wil dat mijn dochters zien wat voor gevaren er schuilen in de hedendaagse maatschappij. Zoals altijd zijn de boeken van deze auteur met vaart geschreven en kost het weinig moeite om door de 365 pagina's heen te komen. Dit vind ik een groot pluspunt van Vreeswijk. Zij stimuleert het lezen bij jongeren. Ze schrijft spannende boeken, met personages waarmee adolescenten zich makkelijk kunnen identificeren. Ik ben het met Janneke eens dat dit komt, doordat de personages levensecht beschreven worden en hun situaties tot de verbeelding spreken en herkenbaar zijn. Haar taalgebruik is hedendaags en begrijpelijk. Doordat er in ieder boek een link gelegd wordt met de politie doorziet de lezer op een niet-moralistische wijze de problematiek en kan een volwassen standpunt innemen.

De cursieve teksten dragen inderdaad bij tot verhoging van de spanning. In Chatroom gebruikte de auteur deze 'truc' ook al. Wat betreft de kaft: 'Die angst kan jij niet begrijpen, die moet je gevoeld hebben' spreekt zeker aan tot de verbeelding van de beoogde doelgroep. Ook maakt dit verhaal deze zin waar. Door dit boek te lezen ervaar je a.h.w. hoe het is om daadwerkelijk gestalkt te worden. It goes without saying dat dit geen prettige ervaring is.

Voor ons, volwassenen, is het wellicht al snel duidelijk wie de stalker is, maar ik denk dat middelbare scholieren veelal op het verkeerde been worden gezet en de ontknoping als een verrassing komt.

Een mooi stukje vond ik op pagina 267:
'Haar vingers waren gevoelloos toen ze het sleuteltje in haar fietsslot stak en het stuur krachtig omklemde. Ze liet een trillende zucht ontsnappen en maakte toen vaart. Haar hoofd bonkte en ze voelde zich draaierig worden. Hij had haar dus wel gezien in het park en hij speelde geen blufpoker. Hij wist van Lex en de honkbalknuppel en het was niet moeilijk te raden wat hij van plan was. Straks pakte hij Lex, uit wraak. Ze had Lex meegesleurd in haar ellende en hem in gevaar gebracht. Sullige Lex.'

Wat voor mij persoonlijk een leuke bijkomstigheid is, is dat het zich afspeelt op het Lingecollege (in Geldermalsen), waar mijn dochter op zit. Helen refereert in haar fictie altijd naar echte bestaande dingen. Zo is de leerkracht Duits daar een persoonlijke vriendin van Helen en wordt deze ook meerdere malen in haar boeken aangehaald. In dit boek was er ook een 'Helen' rechercheur, hetgeen een leuke brug slaat naar haar verleden.

Ik merk dat er in de 3-havoklassen veel boeken van Helen Vreeswijk gelezen worden.
Logisch, want ze boeien altijd!

Smiley - Lotte Boot

Smiley - Lotte Boot

Titel:             Smiley
Auteur:         Boot, Lotte
Uitgever:      Bertram + de Leeuw
Genre:          Young Adult, Waargebeurd
Verschenen: Oktober 2013
Pagina’s:      239

Smiley is geïnspireerd op het waargebeurde verhaal van Brenda Paz, die zich aansloot bij de beruchte Salvadoraanse gang Mara Salvatrucha, MS-13. Toen de bendeleden erachter kwamen dat Brenda (haar bijnaam in de bende was Smiley) informant was geworden van de FBI in ruil voor protectie, omdat ze eruit wilde stappen hebben ze haar vermoord. In 2003 werd ze met doorgesneden keel aangetroffen op een rivieroever in de Amerikaanse staat Virginia. Ze was zeventien jaar bleek 4 maanden zwanger te zijn.

Een documentaire over de moord op 'Smiley'-waarin zij zelf echt te zien is tijdens de verklaringen die ze aflegde op het politiebureau- is te bekijken via de volgende link. 
'Gangland: You Rat, You Die'.
https://www.youtube.com/watch?v=8uG_dBAdFpI&ebc=ANyPxKpw-TQ4XnYDxD7dKZPO3pqMJxVGHnfCY5n36POZ7ZB2GHYd1I-dLug96w-X5GMK6gHdHYVIwyynv-sUV6n6CTaLX_DY-g 
Waarschuwing: bevat schokkende beelden! 

Lotte Boot (1976) is journalist en voormalig correspondent in de Verenigde Staten voor kranten en tijdschriften. Smiley is haar debuutroman. Het fictieve verhaal over bendegeweld is heel realistisch geschreven, omdat Lotte het gebaseerd heeft op ware gebeurtenissen en medewerking kreeg van de mensen die de echte Smiley gekend hebben of die betrokken waren bij haar zaak. In 2006 publiceerde Lotte Boot al een artikel over de straatbende MS-13 onder de naam 'Brenda moest gewoon dood' in de Nieuwe Revu, maar kon daar niet alle informatie kwijt die ze met veldresearch had verzameld. Nu is het een boek geworden.

Smiley gaat over de veertienjarige Mexicaanse Julia Flores Mendoza, die samen met haar vader en broertje in een buitenwijk van Washington DC woont. Haar moeder is overleden en haar vader werkt zich een slag in de rondte om zijn kinderen een beter leven te geven. Op haar nieuwe school raakt ze bevriend met Ana. Ze kijkt enorm tegen Ana op, die haar al snel in contact brengt met de andere leden van de StreetMaffia (SM-11). Julia wordt verliefd op de bendeleider, Dante, en wordt opgenomen in de gang. Voor het eerst in haar leven heeft ze het gevoel ergens bij te horen, maar zakt ook steeds verder weg in de keiharde criminele wereld van de SM-11 vol drugs, drank en geweld. Lid van de gang ben je voor het leven, maar het geweld wordt steeds gruwelijker en de twijfel slaat toe. Detective Vince Gomer biedt haar een uitweg als informant voor de FBI, die ze dankzij haar fotografische geheugen van allerlei details kan voorzien. De FBI zorgt op haar beurt voor een nieuwe identiteit en een veilige woonplaats. Maar de eenzaamheid en verveling slaan toe in haar safehouse en wanneer ze zwanger is neemt Julia toch weer contact op met haar homies... 

Persoonlijk waardeoordeel:
De opvallende cover van Smiley sprak mij meteen aan. Ik vermoedde al dat het over bendes zou gaan, want die geven vaak een 'smiley' als je eruit stapt of praat met de politie. Ze snijden dan met een mes de mondhoeken open van oor tot oor, zodat je voor de rest van je leven verminkt bent met een litteken in de vorm van een gruwelijke glimlach. Dat intrigeert me, vooral omdat dit dus gebaseerd is op een waargebeurd verhaal. De cover past goed bij het verhaal, alhoewel de hoofdpersoon een andere afrekening krijgt. Het leek me spannend om eens het verhaal van binnenuit te horen, want gangs en bendes staan in het dagelijks leven heel ver van mij af. Jeugd is beïnvloedbaar en wil graag bij een peergroep horen. Ik kan me goed voorstellen dat kansloze jongeren zich thuis voelen in zo'n eigen subcultuur en met geweld zich machtig proberen te voelen. Dat dit tot niets leidt en moreel verwerpelijk is staat natuurlijk buiten kijf. Het verhaal is in het vertelstandpunt derde persoon beschreven en vanuit het perspectief van round character Julia. Zij is de hoofdpersoon en in 23 hoofdstukken razen we door haar bijzondere leven. Het leuke aan het taalgebruik vond ik dat er allemaal Spaanse uitdrukkingen in voorkwamen die dan onderaan de pagina vertaald waren, zoals op p.18 gringa wat blank Amerikaans meisje betekent. Verder leest het boek makkelijk en snel. De schrijfstijl van Lotte Boot is heel beeldend en je ziet het verhaal als een film voor je. Het boek lees je in een ruk uit en het einde is shockerend. In de epiloog staat dat twee van haar moordenaars levenslange gevangenisstraffen kregen, maar dat 'Dante' werd vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs. De rol van de FBI is twijfelachtig in mijn optiek. Alhoewel ze er alles aan gedaan hebben hun getuige te beschermen, moest 'Julia' -alias Brenda- het toch met de dood bekopen. Zij krijgen de zaak niet rond en hebben een klikspaan nodig. Een adolescent moet beter beschermd worden, want je kan het een puber niet kwalijk nemen dat ze weer contact zoekt met haar vrienden als een laptop en mobiel binnen handbereik zijn.

Ik ben ervan overtuigd dat dit boek adolescenten aanspreekt. De informatie op de achterflap, de prikkelende cover en het feit dat dit op een waargebeurd verhaal gebaseerd is zal genoeg nieuwsgierigheid opwekken. Daarnaast is het boek niet te dik, het lettertype best groot en leest het in korte hoofdstukken makkelijk weg.
De onderliggende boodschap is helder: hoe spannend dit leven in eerste instantie ook mag lijken, je komt ofwel in de gevangenis of in het ziekenhuis of op de begraafplaats terecht. Vandaar de tatoo met drie punten.