Recensie ‘De
vliegeraar’ door Ime van Berloo (NeD1B)
Gegevens boek
auteur: Khaled
Hosseini
jaar van uitgave: 2003
titel: De
vliegeraar
plaats van uitgave: Amsterdam
uitgeverij: De
bezige bij
Samenvatting
van het boek
Amir en Hassan zijn
gevoed door dezelfde min en groeien samen op in Kabul. Ondanks het grote
klassenverschil zijn de vrienden onafscheidelijk. Bij de jaarlijkse
vliegerwedstrijd in Kabul is Amir de vliegeraar, degene die het touw van de
vlieger in handen heeft. Hassan is zijn hulpje, de vliegervanger. 'Voor jou doe
ik alles!' roept Hassan hem toe voordat hij wegrent om de vallende vlieger uit
de lucht op te vangen. Die grenzeloze loyaliteit is niet wederzijds. Wanneer er
iets vreselijks gebeurt met Hassan verraadt hij zijn trouwe metgezel. Na de
Russische inval vluchten Amir en zijn vader naar de Verenigde Staten. Amir
bouwt er een nieuw bestaan op, maar hij slaagt er niet in Hassan te vergeten.
De ontdekking van een schokkend familiegeheim voert hem uiteindelijk terug naar
Afghanistan, dat inmiddels door de Taliban is bezet. Daar wordt Amir
geconfronteerd met spoken uit zijn verleden.
Persoonlijk waardeoordeel
Het verhaal van ‘de vliegeraar’ vond ik een indrukwekkend verhaal.
Indrukwekkend en bijzonder beschreven vind ik de vriendschap tussen Amir en
Hassan. Deze twee Afghaanse jongens zijn samen opgegroeid en hebben daardoor
een hechte vriendschap ontwikkeld. Een passage in het boek waar deze hechte
vriendschap naar voren komt is bijvoorbeeld het deel waarin Amir en Hassan
samen de vliegerwedstrijd van Kabul winnen: “Ik sloeg mijn vrije arm om Hassan heen en we sprongen op en neer,
allebei lachend, allebei huilend. ‘Je hebt gewonnen, Amir, agha! Je hebt
gewonnen!’
‘Wíj hebben gewonnen! Wíj hebben gewonnen!’ was het enige wat ik kon zeggen.
(De vliegeraar, p. 66)
Dat deze vriendschap puur maar ook bijzonder en breekbaar is blijkt uit het
gedeelte net nadat Amir en Hassan de vliegerwedstrijd gewonnen hebben:
‘Hassan!’riep ik. ‘Je moet ermee
terugkomen!’ Hij sloeg al bijna de hoek om, sneeuw omhoogschoppend met zijn
rubberen laarzen. Hij bleef staan en draaide zich om. Hij vormde met zijn
handen een kom rond zijn mond. ‘Voor jou doe ik alles!’ riep hij. Toen
glimlachte hij zijn Hassan-glimlach en verdween de hoek om. De volgende keer
dat ik hem zo zonder verlegenheid zag glimlachen was zesentwintig jaar later,
op een verbleekte polaroid. (De vliegeraar p. 66)
Dat de vriendschap tussen Amir en Hassan bijzonder maar breekbaar is komt door
het klassenverschil van de twee jongens. Amir is een Pashtun van het volk
soennieten en Hassan een hazara binnen de sjiieten.
Dit brengt mij op het tweede argument waarom dit boek bijzonder en
indrukwekkend is. Voor mij is dit boek namelijk een kennismaking met een
cultuur waarvan ik nog niet zo veel wist, de Afghaanse cultuur. Dat er al
jarenlang veel onrust heerst in Afghanistan is niet nieuw voor me. Wel nieuw
voor me zijn de achtergronden van deze onrust die beschreven worden in dit boek
en beleefd worden vanuit de hoofdpersoon Amir.
Het verschil in klasse tussen Amir en Hassan blijkt in het boek onder andere in
de volgende passage:
‘Toen ik op een dag in Baba’s
studeerkamer in zijn spullen snuffelde, vond ik één van de oude geschiedenisboeken
van mijn moeder. Het was geschreven door een Iraniër die Khorami heette. Ik
blies het stof eraf, smokkelde het die avond mee naar bed en kwam er tot mijn
verbijstering achter dat er een heel hoofdstuk in stond over de geschiedenis
van de Hazara’s. Een heel hoofdstuk gewijs aan het volk van Hassan! Ik las dat
mijn volk, de Pashtun, de Hazara’s had vervolgd en onderdrukt. Dat de Hazara’s
in de negentiende eeuw tegen de Pashtuns in opstand hadden willen komen, aar
dat deze ‘hen met onbeschrijflijke bruutheid hadden onderdrukt’.
(De vliegeraar, p.13)
Deze achtergronden worden niet zakelijk beschreven in het boek maar worden
verweven in het verhaal waardoor ik tijdens het lezen steeds meer begrip kreeg
voor de personages van Amir en Hassan.
De bijzondere vriendschap tussen Amir en Hassan en de achtergrondinformatie
over de geschiedenis van Afghanisatan en de klassenverschillen in dit land
hebben het boek ‘De vliegeraar’ voor mij een mooi en indrukwekkend boek gemaakt
om te lezen.
Geschiktheid voor de beoogde
lezer
Het
boek ‘De vliegeraar’ is een adolescentenroman.
Omdat er veel achtergrondinformatie wordt gegeven over de situatie in
Afghanistan die essentieel is om het verhaal te kunnen begrijpen, is het boek
waarschijnlijk nog te moeilijk voor de jongere lezer. Een adolescent zou dit
verhaal wel goed kunnen begrijpen en er van kunnen leren.
De stijl van schrijven die Khaled Hosseini gebruikt, is namelijk aangenaam
waardoor het verhaal goed leesbaar is. Dit zal dan ook bijdragen aan de
ontspannende functie van dit boek, een functie die voor adolescenten belangrijk
is bij het lezen van boeken (Coillie, 2012).
De achtergrondinformatie over de
situatie en gebeurtenissen in Afghanistan zijn voor zowel adolescenten als
volwassenen die weinig weten over Afghanistan en de geschiedenis van dit land
erg leerzaam. Daarmee heeft het verhaal in ‘De vliegeraar’ ook zeker een
informatieve functie (Coillie, 2012).
Daarnaast kan de vriendschap tussen Amir en Hassan voor adolescenten een
voorbeeld zijn van een vriendschap tussen twee jongens uit verschillende
klassen.
Tegenwoordig groeien adolescenten op in een tijd waarin klassenverschillen niet
altijd positief benaderd worden. Minderheden als vluchtelingen worden in ons
land wel eens neergezet als lastig, als een andere klasse of als een minderheid
waar binnen ons land geen ruimte voor is.
Het verhaal in ‘De vliegeraar’ laat zien dat een vriendschap tussen twee
jongens mogelijk is, ondanks het klassenverschil of de problemen die er spelen
in een land. Hiermee wordt ook de opvoedende functie van jeugdboeken worden
toegevoegd aan de functies van jeugdboeken die te herkennen zijn in dit verhaal
(Coillie, 2012).
Ondanks de klasseverschillen hebben deze twee jongens een hechte vriendschap en
leren ze veel van elkaar. Ook jaren later, wanneer de vrienden al langere tijd
gescheiden leven, leren zij nog steeds veel van elkaar en maken ze deel uit van
elkaars leven.
Bronnen:
Coillie, J. (2012). Leesbeesten en
boekenfeesten. Leuven: Davidsfonds.
Hosseini, K. (2003). De vliegeraar.
Amsterdam: De bezige bij.
