Reactie op recensie Knalhard door Nienke Reessink

Reactie door Erik Meurs

Nienke Schreef een recensie over Knalhard van Caja Cazemier.
Ze noemde het een realistisch geschreven verhaal over zinloos geweld, wat ook als aanleiding kan dienen om het in de klas over zinloos geweld te hebben.
Ik vind dat een goed idee, omdat dit verhaal een goede inkijk geeft over de effecten van zinloos geweld op de langere termijn.
Het is een kwestie waar een slachtoffer langdurig nadelige gevolgen van ondervindt, zijn omgeving zien hun dierbare veranderen en moeten daar goed mee om kunnen gaan en voor daders wordt het duidelijk dat zo'n impulsieve actie vervelende gevolgen heeft voor henzelf op langere termijn. Ook wordt het voor potentiële daders misschien duidelijk dat de gevolgen voor het slachtoffer misschien zwaarder zijn dan dat ze er eigenlijk mee willen bereiken.

Wat ik goed vind aan het boek is dat het hoofdpersonage, Ties, het slachtoffer die na het uitgaan in elkaar wordt getimmerd, een ontwikkeling doormaakt.
In het begin zit hij vooral met schaamte en wil hij door alsof er niks aan de hand is. Tegelijk is hij bang voor mensenmassa's heeft hij last van zijn verwondingen en van schaamte om bekenden onder ogen te komen. 

Het verhaal begint met een poging van Ties om op advies van zijn therapeute een dagboek bij te houden:

'Oké, daar gaat-ie dan.
Vandaag is het 21 december, maar die avond in november... Toen... We gingen... Nee. Op een avond... Nee. Na het feest... Shit. Tering. Klote. ROTZAKKEN.'
(p.5)

Hier zit Ties nog heel erg klem. Hij kan het nog moeilijk onder woorden brengen wat er gebeurd is en wat het met hem doet. 

Het laatste fragment begint zo:

'Dit is ons afscheid, A3. het is inmiddels eind september. Ik schrijf nog één keer, omdat wij elkaar nog één keer zullen zien. Maar wie weet zal ik in de toekomst nog wel eens naar mijn laptop grijpen om mijn gedachten op te schrijven. Je hebt gelijk, het is een handig hulpmiddel bij problemen.'
(p.163)

Zo achterelkaar komt het eigenlijk ook wel weer erg goedkoop en eenvoudig over, maar gezien het proces dat er tussenin beschreven wordt, vormt dit een goede ontwikkeling.

Ik vind het mooi aan de schrijfstijl dat dagboekfragmenten afgewisseld worden met wat er daadwerkelijk gebeurd is. Doordat die fragmenten aanvankelijk voorlopen op de daadwerkelijke fabel krijg je ook cliffhangers die de spanning vergroten.
De spanning zit hem overigens niet echt in het zinloos geweld zelf. Dat gebeurt vrij voorin het boek en wordt vrij kort beschreven. Het boek behandelt vooral de nasleep en de gevolgen van het voorval.

Nienke oppert het idee om in de klas leerlingen te laten uitpluizen hoe het incident door verschillende personages in het boek wordt beleeft. Dat vindt ik een heel goed idee, omdat dat ook de kracht van het boek is. Iedereen zal het in eerste instantie bijvoorbeeld een rotstreek vinden dat Amarins het uitmaakt met Ties, maar doordat de gevolgen van het zinloos geweld voor alle personages goed belicht worden, kun je je wel in haar verplaatsen.

Het feit dat er geen happy Hollywood einde aan zit vind ik ook positief. De daders gaan bijvoorbeeld ook niet helemaal om in een sorry-modus na het slachtoffer-dadergesprek. Ze bleven een beetje ongemakkelijk, stil onderuitgezakt zitten wegkijken. 

Ik begrijp niet helemaal waarom Nienke inschat dat een volwassen lezer het boek moeilijk in één keer uit zou kunnen lezen. De leefwereld van Ties is er inderdaad één van jonge lezers, maar ik had persoonlijk niet het idee dat ik me niet kon voorstellen wat er gebeurde. Het is logisch beschreven. 

Qua taalgebruik denk ik evenals Nienke dat de doelgroep van 12 tot 16-jarige lezers een goede inschatting is. Personages zijn vaker net iets ouder in jeugdliteratuur dan de doelgroep, zodat lezers nog een beetje opkijken tegen die personen. Dat zijn figuren waar puberende kinderen makkelijker iets van willen leren, zonder dat het als opgelegd overkomt.

Reactie op recensie Offline van Caja Cazemier

Auteur: Caja Cazemier
Titel: Offline
Uitgavejaar: 2013 (1e druk 2009)
Uitgever: Noordhoff Uitgevers

Vaak heeft gepest worden in de kindertijd verstrekkende gevolgen. Caja Cazemier weet het proces treffend te beschrijven in het boek over Jiska, een meisje van dertien dat zonder enig aanwijsbare reden slachtoffer wordt van pesterijen die haar uiteindelijk de levenslust ontnemen. Het begint al meteen op de eerste schooldag. Tijdens de Duitse les wagen een aantal klasgenoten te lachen om haar uitspraak. Jiska is dan nog strijdbaar en durft tegen de pestkop op te staan. Omdat ze zo "pissig" is veroorzaakt het grote hilariteit wanneer de aanstichtster, Sophie haar heel gevat, "Piska" noemt:

"Maar dit liet ze toch niet op zich zitten! Vlug liep ze door om Sophie in te halen, trok toen aan haar arm om haar tegen te houden en snauwde: "doe effe normaal tegen mij!" Sophies wenkbrauwen gingen vragend omhoog. "Wil je dan liever Bolle genoemd worden?" vroeg ze. "Of Doos?" (p.20)

Hoewel Jiska in eerste instantie helemaal geen zielig persoontje is, neemt haar vechtlust door alle vernederingen snel af en gaat ze aan haarzelf twijfelen. Uiteindelijk verliest ze haar zelfrespect en denkt ze zelfs aan zelfmoord.

In de recensie over het boek Offline van Caja Cazemier schrijft Pia dat het een typisch hier en nuverhaal is omdat het de belevingswereld schetst van de hedendaagse jongere. Ik ben het daar volledig mee eens. Het verhaal is realistisch en de personen zijn levensecht. Voor de lezer, jong of oud, is het niet moeilijk zich voor te stellen welk een effect het pesten heeft op het leven van Jiska, de hoofdpersoon. Het verhaal maakt ook duidelijk hoe belangrijk de sociale media is voor de jongere van vandaag. Het is niet meer weg te denken uit het dagelijks leven en er is geen ontkomen aan. Je hebt weinig keus: of je gaat er in mee of je valt buiten de boot. Je moet wel heel sterk in je schoenen staan zou je op die leeftijd uit de boot willen vallen. Wanneer Jiska niet meer op haar telefoon of hyves pagina durft te kijken vanwege de pesterijen, heeft ze het gevoel afgesloten te zijn van de wereld: ze neemt niet meer deel aan het leven van haar leeftijdsgenoten.

Wat duurden de dagen lang zonder mobiel en msn! Het enige wat je kon doen, was wat hangen en spelletjes doen met Lyanne. Ganzenbord, memory, puzzelen, tot ze er gek van werd. "Laat haar," zei haar moeder tegen haar vader, die zich ergerde aan haar gehang. "Kom mij dan een uurtje helpen in de kas", stelde hij voor. Maar zelfs daar had Jiska geen zin meer in. Ze had nergens zin in. Die drukkende zwaarte maakte haar lam. En ze kon niet ophouden met piekeren. (p.124-125)

Het verhaal onderstreept ook het gevaar van de "bejubelde" sociale media en bevat wellicht ook een boodschap om de jongeren te leren er bewust mee om te gaan. Immers: je kunt het doeltreffend inzetten om het slachtoffer nog een extra trap na te geven. Het pesten is makkelijker via de sociale media. De pestkop kan anoniem blijven waardoor de boodschap voor de gepeste persoon nog bedreigender en beangstigender overkomt. Door sociale media in te zetten als middel om te pesten kun je iemands leven tot een hel maken.

Die middag kwam er een sms'je: er is geen plek meer voor jou. Er kwamen meer sms'jes binnen die middag en avond, verstuurd door verschillende telefoonnummers.
Het is goed dat je apart zit, Piska! Geen dozen in onze klas! We willen niet dat je ons uitzicht bederft. Je verpest de sfeer.(p. 51)

Toch is het verhaal een tikje verouderd wanneer we juist kijken naar sociale media. Sinds 2009, toen het boek voor het eerst uitkwam zijn er 7 jaren verstreken waarin de sociale media een vlucht heeft genomen. De mobiele telefoon is vervangen door de smartphone, hyves en msn door facebook en skype en daarnaast wordt nog tal van andere sociale media gebruikt.

Als punt van kritiek voert Pia in haar recensie aan dat ze de afhandeling van het thema wat magertjes vindt. Persoonlijk denk ik dat Cazemier bewust gekozen heeft voor het uitmeten van het effect van pestgedrag op het leven van het slachtoffer. Ik denk dat zij hierin haar doel bereikt omdat ze door de uitgebreide beschrijvingen van herkenbare situaties en van de gevoelswereld van Jiska de lezer de consequenties van pestgedrag als het ware laat ervaren. Met alles wat erna komt: hoe weer naar school te gaan na gepest te zijn; hoe opnieuw vrienden te maken; hoe opnieuw vertrouwen te krijgen in de wereld om je heen... Met die gegevens kan een vervolgverhaal geschreven worden: Opnieuw Online!

Bronnen:

Coillie, J. (2012). Leesbeesten en boekenfeesten. Leuven: Davidsfonds

Recensie Knalhard, Caja Cazemier

Zakelijke gegevens 

Titel: Knalhard
Auteur: Caja Cazemier
Jaar van uitgave: 2010
Plaats van uitgave: Groningen
Uitgever: Noordhoff Uitgevers BV

Samenvatting



Ties wordt tijdens een avondje stappen door een groep jongens in elkaar geslagen. De dagen na dit voorval heeft hij veel pijn en slaapt hij veel. Hij vindt zichzelf een loser, omdat dit hem is overkomen. Hij schaamt zich voor zijn vriendin en vrienden. Hij wil geen bezoek van hen ontvangen. Zijn ouders zijn geschrokken en willen dat hij aangifte gaat doen. In de dagen na het voorval blijft hij zich schamen en onzeker voelen. Hij durft nergens meer te komen uit angst de daders tegen te komen. Uiteindelijk doet hij aangifte en krijgt hij slachtofferhulp.


In de weken na het voorval wordt de relatie tussen Ties en zijn vriendin Amarins slechter. Ties ziet zijn vrienden ook minder vaak, omdat hij angstig is de deur uit te gaan. Amarins heeft het gevoel dat ze haar vriend niet meer kent en niet kan bereiken, uiteindelijk verbreekt zij hun relatie.


Slachtofferhulp laat Ties een dagboek bijhouden, om zijn gevoelens van zich af te schrijven. Door zijn gevoelens op papier te zetten gaat het steeds iets beter met Ties.


De daders worden opgepakt en Ties ontmoet de daders op het politiebureau. Na deze ontmoeting concludeert Ties dat niet hij, maar de daders losers zijn. Later krijgen de daders een taakstraf. Beetje bij beetje gaat het weer de goede kant op met Ties. Hij is gestart met een sportopleiding en gaat regelmatig stappen. De slachtofferhulp heeft hem goed geholpen.