‘The Boy in the Striped Pyjamas’ (de jongen in de
gestreepte pyjama) is het bekendste werk van John Boyne en werd in 2006 uitgegeven. Aanvankelijk was het Boyne’s bedoeling dat dit het
een kinderboek zou worden. Toen het af was en ook volwassenen door het
verhaal geraakt bleken, kreeg het boek het predicaat ‘ook voor jongere
lezers’. Vandaar dat ik het commentaar dat dit boek mensen ergert, omdat er historische onjuistheden in voorkomen niet kan plaatsen. Zoals Huub ook al aangaf is dit een fictief verhaal met een kinderlijk perspectief. De gedachte om de holocaust te verbeelden vanuit de naïeve geest van een negenjarig jongetje is daarom goed. En hem te laten praten met een
leeftijdgenootje – ze zijn op dezelfde dag geboren – door het hek is
absoluut een vondst. Oudwis en de Furie zijn volgens mij expres zo genoemd als makkelijke metaforen die wij volwassenen meteen in verband brengen met Auschwitz en der Führer. Het staat de schrijver vrij om creatief met zaken om te gaan. De manier waarop Boyne dit verhaal gestalte geeft vind ik bijzonder. Als lezer weet je meer, maar je kruipt in het hoofd van Bruno, die met zijn negen jaar de onschuld zelve is. Hij begrijpt er allemaal niks van, hetgeen enerzijds wat ongeloofwaardig is voor een geïndoctrineerd SS'ers zoontje, maar wat anderzijds duidelijk maakt dat kinderen 'slachtoffer' zijn van hun omgeving en het lotsbestemming is waar je opgroeit.
Bruno’s kinderlijke gedachten en beschrijvingen zijn pakkend, ontroerend en gruwelijk tegelijk. Op pagina 121 wordt beschreven dat de jongens met hun vingers symbolen in het stof op de grond tekenen. Shmuel de jodenster en Bruno de swastika (het hakenkruis).
'Mijn vader heeft er ook een,' zei Bruno. 'Over zijn uniform. Een hele mooie. Felrood met een zwart-met-witte tekening erop.' Met zijn vinger tekende hij iets anders op de grond aan zijn kant van het hek.
'Ja, maar ze zijn niet hetzelfde, hè?' zei Shmuel.
'Ik heb nog nooit van iemand een mouwband gehad,' zei Bruno.
'Maar ik heb er nooit om gevraagd,' zei Shmuel.
'Ja, maar ik zou er toch best een willen hebben,' zei Bruno.
'Ik weet alleen niet welke ik liever zou willen, die van jou of die van vader.'
Ik vond het ook zo goed beschreven dat Bruno nog in een egocentrische belevingswereld zit en zich door zijn leeftijd nog niet goed in een ander kan verplaatsen. Dat leverde bizarre stukken tekst op. Zo ziet hij wel dat zijn vriend met de dag magerder en grauwer wordt en neemt zo nu en dan brood en kaas mee om aan Shmuel te geven. Op pagina 153 staat:
(...), maar de wandeling van huis naar de plek bij het hek waar de twee jongens elkaar ontmoetten was lang en soms kreeg Bruno onderweg honger en een hapje werd algauw twee hapjes, en die weer drie en tegen de tijd dat er nog maar een stukje over was wist hij dat hij dat moeilijk aan Shmuel kon geven omdat het hem alleen maar naar meer zou doen verlangen en zijn honger niet zou stillen.
Gênant en grappig tegelijk! Honger (!)
Verder vond ik het een geniale ontknoping. Het einde grijpt de meeste mensen naar de strot, omdat ze zich met de hoofdpersoon identificeren. Wat Bruno overkomt wordt symbool voor het onnoembare leed wat de joden in
Auschwitz is aangedaan. En het is aan de vader van Bruno om in het laatste
hoofdstuk uit te zoeken wat er precies is gebeurd. Dat lukt hem, en het
is tevens het laatste wat hij bij zijn volle verstand heeft gedaan. Het heeft iets weg van een sprookje voor volwassenen. Aan de ene kant is dit boek kinderlijk geschreven, maar er zit een diepere laag. Dit boek is zeker bedoeld voor volwassenen aangezien een kind lang niet
zo veel uit het boek kan halen als wat er staat. Tussen de regels door
staat een verschrikkelijke geschiedenis geschreven.
“Het laatste hoofdstuk” eindigt met “En dat is het einde van het verhaal
over Bruno en zijn familie. Natuurlijk gebeurde dit allemaal heel lang
geleden en kan zoiets nu niet meer gebeuren. Niet in onze tijd.”
Zonder twijfel een bijzonder boek...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten