Recensie over het boek Zeik van auteur Herman Brusselmans. Recensie geschreven door Jet van Os

 Titel: Zeik
Auteur: Herman Brusselmans
Uigeverij: Prometheus, 2014


Deze recensie gaat over het boek Zeik van de Vlaamse auteur Herman Brusselmans. Brusselmans is een veelschrijver die gemiddeld twee boeken per jaar aflevert. En dat doet hij al zo'n dertig jaar lang. Zijn werk kenmerkt zich door zwarte humor, absurde situaties en seks. Ik dacht met deze boekkeuze dicht bij de belevingswereld van mijn mbo2 leerlingen te blijven. Ik geef les aan (jong)volwassenen in een re-integratietraject. Een van hen vertelde me laatst vol trots dat hij weer eens gelezen had, toen ik vroeg welk boek, antwoordde hij dat het om de gebruiksaanwijzing van zijn nieuwe frituurpan ging. Voor deze leerlingen is de stap naar lezen groot, Herman Brusselmans zou een eerste stapje kunnen zijn.

Zeik is een hele andere roman dan het eerdere -vooral biografische- werk van Brusselmans. Het is namelijk een literaire thriller.  Brusselmans zegt zelf dat het boek bedoeld is als een persiflage op een literaire thriller. Vandaar ook de titel. De thriller wordt in de zeik gezet, Zeik is tevens ook de naam van het hoofdpersonage. Ook de collega´s van inspecteur Zeik hebben absurde achternamen; El Bazaz, Compas, Übertrut, en Broekgat.

Het verhaal samenvatten kan in enkele regels. Er worden vlak na elkaar twee vermoorde meisjes gevonden in Gent. Een speciaal team van rechercheurs wordt ingeschakeld om dit op te lossen. Hierna volgen CSI-achtige praktijken; forensisch onderzoek, ondervragingen van potentiële verdachten en heel veel denkwerk. De moordenaar heeft cijfers op de ruggen van de vermoorde meisjes geschreven. De rechercheurs breken hun hoofd over deze aanwijzing. Net zoals in de afleveringen van CSI en de meeste literaire thrillers, wordt de dader aan het eind van het verhaal in de boeien geslagen. Zijn motief voor de moorden is uiterst bizar te noemen.

Het verhaal is geschreven volgens de opzet die we kennen van een literaire thriller, het team van rechercheurs bestaat uit standaardpersonages die we ook in serieuzere thrillers vaak tegenkomen; een vrouw, een allochtoon, een sul en het overduidelijke leiderstype. Er zijn veel dialogen te lezen in het boek. Deze gesprekken gaan werkelijk alle kanten op, en zijn -mits je van Brusselman´s humor houdt- regelmatig grappig. De volgende conversatie geeft een duidelijk beeld van wat je van het boek kunt verwachten:

"De moordenaar droeg Italiaanse schoenen. Samen met de Italiaanse maaltijd in de maag van Marie-Anne kunnen we ondertussen gerust besluiten dat we met een Italiaan van doen hebben, of een ex-Italiaan, of een halve Italiaan, of een klootzak die iets heeft met Italië."
"Of een zeer uitgekiende bedrieger die ons op een Italiaans dwaalspoor wil brengen maar eigenlijk een Spanjaard is," zei El Bazaz. "Of een Griek," zei Compas. "Straks gaat iemand me nog vertellen dat het een Albanees is!" riep Zeik kwaad. "Nee," zei El Bazaz, "Albanezen dragen geen Italiaanse schoenen. Daar hebben ze het geld niet voor." (Zeik, blz. 8)


Ik denk dat dit boek geschikt is voor leerlingen die weinig ervaring hebben met lezen, en die eigenlijk alleen maar lezen omdat het moet. De verhaallijn is namelijk heel eenvoudig, het einde van het verhaal is zoals in een sprookje; eind goed al goed. Het boek amuseert de lezer; de personages zijn op zijn minst vreemd te noemen, er vinden absurde situaties plaats en er wordt heel veel over seks gepraat. Dat lijken mij ingrediënten waar een jongvolwassen mbo2 leerling zich door aangesproken voelt. Ik schat wel in dat vooral de mannelijke lezer enthousiast wordt. Voor zover ik het kan beoordelen is het toch wel "mannenhumor" dat de klok slaat. Overigens denk ik dat je Brusselmans óf helemaal geweldig, óf helemaal niks vindt. Een middenweg lijkt me lastig. 

Als verwerkingsopdracht zou je leerlingen een andere theorie voor het oplossen van het misdrijf kunnen laten bedenken. Of ze zouden een nieuw personage kunnen creëren voor in het politieteam. Het maken van een tekening van de hoofdpersonages, of een tekst over het misdrijf schrijven voor een programma als Opsporing verzocht zijn andere opties.

Op de site  Lezen voor de lijst wordt het boek ingedeeld in leesniveau 1, daar past het volgens mij ook goed thuis om de redenen die ik in de vorige alinea noemde. Als afsluiting hieronder een citaat van Brusselmans in een gesprek met Pauw. Ik denk dat hij hiermee de spijker op zijn kop slaat.

"Wat ik zelf wel leuk vind, is dat ik mensen leer lezen, ik bedoel: de opstap te laten maken naar literatuur. Mijn boeken zijn eigenlijk te lezen door iedereen, ze zijn vrij eenvoudig. Je hoeft er niet voor gestudeerd te hebben. Ik weet dat er veel fabrieksarbeiders en mensen van vreemde origine zijn en als die zin hebben om literatuur te lezen, dat die beginnen met mijn boeken en dan later ook heel veel andere boeken beginnen te lezen."( Pauw, 2 september 2014)