Titel: Wakend over God
Auteur: Joost Zwagerman
Jaar van uitgave: 2016
Uitgeverij: Hollands Diep, Amsterdam
Samenvatting:
Joost Zwagerman heeft met de bundel "Wakend over God" zijn laatste boek geschreven. Hij pleegde zelfmoord op 8 september 2015 in zijn woonplaats Haarlem. De gedichtenbundel beschrijft, gezien door de ogen van een naamloze ik, zijn gevecht met God, het geloof en zijn plaats in Gods schepping. Joost schrijft er in een mailcontact met kunstenaar Marc Mulders het volgende over:16 mei 2015: "Intussen moet ik je bekennen dat deze nieuwe gedichten, gefocust op mijn worsteling met Hem, het allerpersoonlijkste en -intiemste is dat ik ooit schreef (al kun je natuurlijk nooit jezelf en je creaties echt goed beoordelen). Tien jaar geleden had ik deze gedichten niet kunnen of durven schrijven. Nu, de vijftig voorbij, ben ik ook de schaamte voorbij, d.w.z. de schaamte om in een steeds meer van God los rakende samenleving het gesprek met God aan te gaan, zonder direct naar zijn gunsten te dingen." (1.)
Marc Mulders heeft bij 12 gedichten illustraties gemaakt, verschenen in een kunstuitgave van 99 editions, een serie van 99, inmiddels uitverkochte, gesigneerde bundels. (zie onderstaande illustratie) (2.)
Misschien geeft het gedicht Meester het beste de inhoud weer:
Meester stelt in de klas een vraag.
Jij bent niet in die klas.
Je moet wachten, op de gang.
'Wanneer is iets kunst?'
De kinderen schrijven een antwoord op.
Tom/Kick: Als het mooi is.
Max: Als het zomer is.
Bodhi: Als het een beetje cool is.
Ebba: Als je in een museum bent.
Jules: Als het licht geeft.
Selma: Als je je best hebt gedaan.
Quirijn/Kesso: Als iets glimt.
Jouw antwoord doet niet mee.
'Als God Zijn zegen geeft.'
Altijd sta je te wachten,
en altijd is het wachten
op een langer wachten.
Meester laat je achter in de gang.
Je staat er nog, nu al zo lang.
(blz. 80) (3.)
Mening:
Het is verleidelijk om in de bundel van Zwagerman op zoek te gaan naar voortekenen van zijn naderende dood en al lezend kom je die ook tegen:
"(...) Mij wacht de
grootste eindeloosheid. Stil lig ik
in windselen. Ben omwikkeld
door de onmetelijke uitgestrektheid
van een dichtgetimmerd graf."
(blz. 9)
"Poëzie: het nooit toereikende gebaar.
Gods zinnen die ik onmachtig streel.
Pas wanneer mijn as wordt uitgestrooid
voelt God mijn diepste binnenkant."
(blz. 29)
"God, Die eenzaam is,
Zichzelf verafschuwt,
in een impuls zelfmoord pleegt,
omdat Hij Zijn aanstaande
schepping vreest.
God, in één keer dood door eigen hand.
Dat moet de oerknal zijn geweest."
(blz. 30)
"Een lang stuk henneptouw,
geklonken aan een scharnierende
systeemhaak in een hoog plafond.
Met beulsknoop, stoel en plastic zak
begin je aan je hemelvaart. (...)"
(blz. 37)
Geen vrolijk stemmende poëzie. Maar tussen al de gruwelijke zinnen is veel schoonheid te vinden. De reden dat ik deze bundel kocht ligt in de volgende regels besloten:
Klaar
God trok zich af
terwijl Hij dacht aan mij,
schreef Gerard Reve.
(blz. 46)
En voila, daar was het, een citaat van mijn lievelingsschrijver, als openingszin van een gedicht. Mijn aandacht was getrokken. Het gedicht gaat voort tot ineens:
"Maar verse meisjes in hun bed,
nog half aangekleed, ruggelings
of op hun buik, de middelvinger
trillend als een fris ontwakend Godsbewijs -
van hen leert God souplesse."
(blz. 46)
Ineens hoor ik een echo van Rutger Koplands gedicht "Jonge sla"
Jonge sla
Alles kan ik verdragen,
het verdorren van bonen,
stervende bloemen, het hoekje
aardappelen, kan ik met droge ogen
zien rooien, daar ben ik
werkelijk hard in.
Maar jonge sla in september,
net geplant, slap nog,
in vochtige bedjes, nee.
(4.)
het verdorren van bonen,
stervende bloemen, het hoekje
aardappelen, kan ik met droge ogen
zien rooien, daar ben ik
werkelijk hard in.
Maar jonge sla in september,
net geplant, slap nog,
in vochtige bedjes, nee.
(4.)
Ik lees de bundel in vijf sessies uit. De metaforische kracht is zo overweldigend dat ik regelmatig de bundel terzijde moet leggen om letterlijk op adem te komen. Er is in Joost Zwagerman een groot schrijver verloren gegaan.
Doelgroep:
Ik denk dat deze bundel slechts geschikt is voor de geoefende lezer, Klas 5 havo/vwo en ouder. Niveau 5 volgens de indeling van lezen voor de lijst. De tekst is hermetisch, vraagt om lezing en herlezing. Kennis van bijbelse teksten helpt bij de duiding van deze gedichten. (5.)
Ik denk ook dat deze bundel beklijft, dat diegene die ergens geraakt wordt door de beelden die Zwagerman oproept, deze gedichten zal lezen en herlezen en dat deze poëzie de lezer zal schokken en bekoren. En is dat niet wat ware kunst beoogt?
Ik denk ook dat deze bundel beklijft, dat diegene die ergens geraakt wordt door de beelden die Zwagerman oproept, deze gedichten zal lezen en herlezen en dat deze poëzie de lezer zal schokken en bekoren. En is dat niet wat ware kunst beoogt?
"Je bent al uit het zijn gegleden, je
moment is hier, het moment is nu."
(blz. 84)
Ewald Hermsen
Geraadpleegde bronnen
- www.trouw.nl/tr/nl/4492/Nederland/article/detail/4197210/2015/11/28/Hallo-met-God-ik-ben-er-niet.dhtml
- www.99uitgevers.nl/boek/nu-joost-zwagerman-marc-mulders
- Zwagerman, J. (2016) Wakend over God. Amsterdam: Hollands diep
- Kopland, R. (1986) Alles op de fiets. Amsterdam: Van Oorschot
- www.lezenvoordelijst.nl
Geen opmerkingen:
Een reactie posten