Reactie op recensie ‘ Pjotr’ van Jan Terlouw

Onderstaand een reactie op volgende recensie: http://fictieblogarjen.blogspot.nl/search/label/Pjotr

Jouw recensie is herkenbaar voor mij. Je beschrijft behalve de mooie en waardevolle momenten van het verhaal ook de kritiekpunten, die ik met je deel. Graag wil ik daar een aanvulling op geven.

Pjotr is een heerlijk boek, in de traditie van het vertellen van verhalen. Het boek zit boordevol avonturen, maar geeft ook stof tot nadenken. Het snijdt onderwerpen aan als arm-rijk en goed-slecht. Het is daarbij niet zwart-wit. Het laat zien dat arme mensen soms hun halve vermogen weggeven, maar ook dat mensen een uitgemergeld paard tot bloedens toe slaan. Het brengt nuances aan in het stelen: het stelen van een brood uit honger of het stelen van rijke mensen is minder verwerpelijk dan het stelen van een arme, zoals de marskramer probeert in het begin van het boek.

Hierin herken ik de politieke achtergrond van de schrijver. Hij brengt in al zijn boeken, ook in Pjotr, eigentijdse problemen aan de orde zoals het milieu, de politiek of geschiedenis. Zijn hoofdpersonen zijn inventieve jongeren (zoals Pjotr), die op een originele manier met die problemen omgaan. Hij laat zien dat aan onderwerpen meer kanten zitten en dat je problemen dan ook van alle kanten moet bekijken voordat je een beslissing neemt.

In je recensie maak je een opmerking over de gedateerde schrijfstijl en het veelvuldig gebruik van ouderwetse woorden en uitdrukkingen. Inderdaad, het lijkt me een worstelpartij om eerst te moeten opzoeken wat die woorden, maar ook spreekwoorden, nu eigenlijk betekenen. Ik vraag me af of die taalkeuze kenmerkend is voor de tijd waarin het boek verscheen, of misschien mede een bijdrage moet leveren aan het oproepen van een ‘lang vervlogen tijd in een ver en onbekend land”. In elk geval zal door hedendaagse jonge lezers een horde genomen moeten worden, die het lezen niet aangenamer maakt.

Wat ik aan het taalgebruik wel aansprekend vind, is zijn keuze voor verkleinwoorden, leuk gevonden uitdrukkingen of beeldspraak. Daarmee roept hij beelden op die herkenbaar zijn

(‘je maag voelt alsof iemand er knopen in heeft gelegd en die nu met scherpe nagels er weer uit zit te halen’, pag. 31), of die van gewone dingen een buitengewoon schouwspel maken (‘achter de gebarsten ruiten strijden flarden vitrage en stoffig spinnenweb om de voorrang’, pag. 38) en (‘het gebied wordt beheerst door machtige rivieren…, kronkelende reuzen die ontspringen…breed en machtig door het lage land stromen en ten slotte besluiten het verder samen te doen’, pag. 73).

Het verhaal is doorspekt met bijvoeglijke naamwoorden, waardoor letterlijk en figuurlijk extra ‘schwung’ aan het verhaal wordt gegeven en de beschrijvingen daardoor intenser en kleurrijker zijn.

Je hebt gelijk met je vaststelling dat het boek weinig inzicht geeft in relaties tussen mensen.

Het verhaal laat wel normen en waarden zien die wij ook vandaag nog graag aan onze kinderen meegeven, zoals loyaliteit en liefde en trouw. Voor de jonge liefhebber van ‘ouderwetse’ verhalen (jawel, die zijn er nog!) kan Pjotr, behalve leesplezier, ook een educatieve waarde hebben.