Titel: Zwarte Zwaan
Auteur: Gideon Samson
Jaar eerste druk: 2012
Uitgeverij: Leopold Amsterdam
Samenvatting
Duveke is bevriend met Rifka. Rifka is een naar meisje, ze verzint regelmatig rare plannen waar ze Duveke in meesleept. Mori, een klasgenoot van Rifka en Duveke overlijdt aan een hartziekte. Dit brengt Rifka op het idee om haar eigen ontvoering en overlijden in scene te zetten, zodat ze haar eigen begrafenis kan bijwonen. Duveke en Rifka bereiden de 'ontvoering' samen voor. Steeds vaker krijgt Duveke 'het Gevoel', waarbij het lijkt alsof ze flauwvalt. Haar ouders en haar broer Olivier maken ze daar ongerust over. De ontvoering gaat niet geheel volgens plan. Rifka verdwijnt maar Duveke verstuurt de dreigbrieven niet aan haar ouders, omdat ze niet meer zeker is over de volgorde. Rifka steekt per ongeluk met een sigaret een huis in de brand. Uiteindelijk wil Rifka de ontvoering beëindigen en terugkeren. Duveke vindt dat dit alleen maar geloofwaardig kan als Rifka ook gewond is. Duveke dringt er op aan om Rifka met een mes te steken, zodat ze echt ontvoerd lijkt. Rifka overlijdt door de messteek in haar buik. Olivier, de broer van Duveke neemt de schuld op zich om zijn zus te beschermen.
Recensie
Met het boek Zwarte Zwaan heeft Gideon Samson een geweldige psychologische thriller geschreven voor de jeugd. Alles klopt aan dit boek. Ten eerste is er gekozen voor een bijzondere opbouw, namelijk eerst wat er voor de zogenaamde ontvoering gebeurt, daarna wat er na het overlijden van Rifka gebeurt en als laatste pas de gebeurtenissen tijdens de ontvoering. Dit draagt bij aan het effect van verwarring en onduidelijkheid, de lezer kan niet direct alles begrijpen en plaatsen. Daarbij passend is de bijzondere benaming van de hoofdstukken. Hoofdstukken in het eerste deel van het boek hebben beschrijvende namen zoals 'een waterdicht plan' of 'een dag om nooit te vergeten'. De hoofdstukken in het tweede deel zijn genummerd 'eerste hoofdstuk' 'tweede hoofdstuk' enzovoort. De hoofdstukken in het laatste deel bestaan uit slechts één woord 'boom' 'stip'. Waarom de schrijver ervoor gekozen heeft in elk deel van het boek andere hoofdstukbenamingen te gebruiken in mij niet duidelijk. Ik vermoed dat het te maken heeft met het personage van waaruit gesproken wordt in het deel van het boek..
Het verhaal wordt namelijk verteld vanuit verschillende vertelperspectieven en vanuit verschillende personages. In het eerste deel wordt het verhaal vanuit Duveke verteld, vanuit het personale perspectief. Het tweede deel wordt verteld vanuit Olivier, wederom vanuit het personale perspectief. Het laatste deel van het boek wordt vanuit het jij/julllie perspectief verteld, waarbij Rifka de jij is en Duveke en Rifka de jullie. Waarom de schrijver ervoor kiest om hier vanuit een ander perspectief te werken is mij niet geheel duidelijk. Het effect ervan is dat de lezer zich meer gaat identificeren met Rifka. Dit lukt op eerdere momenten is het verhaal niet, omdat Rifka een apart karakter heeft waar een lezer zich moeilijk mee kan identificeren.
Rifka is een slim, dominant, manipulatief meisje. Het is geen typisch meisje voor een jeugdboek. Ze is niet een personage waar je jezelf als lezer goed mee kunt identificeren. Als lezer kom je er samen met Duveke steeds meer achter dat Rifka Duveke gebruikt en niet zozeer ziet als een vriendin. Een scene die duidelijk laat zien dat Rifka niet het beste voorheeft met Duveke is de scene in de villa met een sigaret. 'Waarom doe je de lamp nou uit?' vraagt Duveke. 'Ik deed niks,'fluister je. 'Dat gebeurde gewoon.' 'Rif, niet doen hoor. Ik ga gillen.'Het is pikdonker geworden. Het enige wat je nu nog kunt zien, is het gloeiende puntje van de sigaret. Duveke is zelfs een slome roker. 'Ik voel wat!'fluister je. 'Duuf , ben jij dat?''Rifka...Kappen nou. Please!' Maar je kapt niet, je begint te gillen. En Duveke gilt meteen mee. Hard en hoog. Je spring op. 'Ik ben de geest van Mori!' roep je met een zo laag mogelijke stem. 'En ik kom jullie pakken!' Duveke blijft gillen. Je draait de lamp weer aan. Je moet keihard lachen, het is ook supergrappig. Je pist bijna in je broek, zo grappig is het. Die Duuf, wat een bange suffe schijtepoeperd. Kijk nou eens, nu zit ze nog te janken ook. Alleen maar om zo'n klein geintje. 'Au!'jammerd Duveke. 'Auw! Het doet pijn!' Wat nou pijn? Je schijnt op haar tranen. 'M'n been!'Je beweegt de lamp naar Duvekes spijkerbroek. Er zit een gaatje in, van de sigaret natuurlijk. (Zwarte Zwaan, p.138).
Duveke lijkt gedurende bijna het hele verhaal wel een geloofwaardig personage te zijn, pas in het laatste deel van het verhaal, wanneer zij Rifka neersteekt kun je hier als lezer over gaan twijfelen. Het einde van het boek neemt daarmee een bijzondere wending. Duveke, het onschuldige meisje wat achter Rifka aanloopt en zich door haar laat beïnvloeden lijkt overal slechts slachtoffer van te zijn. Uiteindelijk is zij degene die een moord pleegt. Onbedoeld vermoordt zij Rifka. Olivier, de broer van Duveke neemt de schuld op zich.
Bij de titel van het boek hoort ook een bijzondere verklaring. Als kind heeft Duveke een beeldje van een zwarte zwaan kapot laten vallen. Haar broer, Olivier, heeft destijds de schuld op zich genomen. In dit verhaal neemt Olivier opnieuw de schuld op zich, terwijl zijn zus, niet met opzet, iets heeft gedaan.
Zwarte zwaan is beloond met een Zilveren Griffel en een eervolle vermelding van de Gouden lijst. De jury van de Zilveren Griffel noemt het een door en door donkere roman. Het boek heeft ook internationaal succes.
Ik zou het boek zeker aanraden aan leerlingen. Ook zou ik het boek willen gebruiken om leerlingen te laten zien welke technieken een schrijver kan gebruiken om een lezer in verwarring te brengen en onduidelijkheid te scheppen.
Samson, G. (2012). Zwarte Zwaan. Amsterdam: Leopold.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten