Gegevens boek
Auteur: Caja Cazemier
Titel: Offline
Uitgavejaar: 2009
Uitgever: Ploegsma
‘Het was alweer bijna weekend. Vrijdag op school durfde
Jiska haar klasgenoten niet aan te kijken. Ze liet haar hoofd hangen als ze
door de gangen liep. Ze keek niet meer op in de klas, keek de anderen niet aan
in de pauze.’
Samenvatting
Jiska Verhagen is dertien jaar oud als zij aan het tweede
jaar van de middelbare school begint. Al vanaf de eerste schooldag treden
kleine hindernissen en misverstanden op. Korte tijd later begint Jiska zich
buitengesloten te voelen door haar klasgenoten. Het is Sophie, een nieuwe
klasgenoot, die alle aandacht naar zich toetrekt door haar verbaal vertoon en de
modieuze kleding die zij draagt. Sophie blijkt de aanstichter van pestacties
richting Jiska te zijn, waaraan de klasgenoten actief of gedwee meedoen. Via
social media en via haar mobieltje krijgt Jiska haatvolle berichten die
beledigend en zeer kwetsend zijn. Offline gaan en sms’jes verwijderen helpt
weinig: op school wordt zij genegeerd en er verdwijnen spullen van haar.
Thuis, offline, voelt zij zich even veilig: zij werkt met de
buurjongen Jurre in de kassen van haar vader of speelt met haar gehandicapt
zusje. Over de voorvallen op school of op internet zwijgt zij in alle talen.
Maar er is geen ontkomen aan: zelfs op de dansschool, waar
Jiska met veel plezier naartoe gaat, voelt zij zich bekeken door de andere
meiden en merkt zij dat de sfeer verandert. Internet laat zien waartoe het
misbruikt kan worden: in razend tempo verspreidt zich de lastercampagne van
Sophie. Na nog meer indringende voorvallen, zoals een vals bericht over een
ongeluk dat haar zus zou hebben gehad en een vriendin op internet die in
werkelijkheid een alias van Sophie is, stort Jiska in. Uiteindelijk vertelt zij
aan haar ouders wat er al maanden aan de hand is. Sophie wordt geschorst. Na de
kerstvakantie gaat Jiska weer naar school waar zij opgewacht wordt door twee
meiden uit haar klas, die duidelijk spijt hebben van hun gedrag en weer
vrienden met Jiska willen zijn.
Persoonlijk waardeoordeel
Offline is een
typisch hier- en nuverhaal. Het verhaal van de dertienjarige Jiska speelt zich
af in de leef- en belevingswereld van huidige jongeren. Ik vind het verhaal
boeiend en realistisch geschreven. Al vanaf de eerste bladzijde wordt de lezer
met een voor een boek ongebruikelijke tekst geconfronteerd, namelijk enkele
vervelende polls. De lezer voelt zich daardoor al midden in het verhaal staan;
doordat hij voorkennis mist, is zijn nieuwsgierigheid meteen gewekt.
Gedetailleerd beschrijft Cazemier wat er allemaal gebeurt,
welke gevoelens dat bij Jiska oproept en welke desastreuze impact dat op haar
zelfbewustzijn en gevoel van veiligheid heeft. Dat ‘gepest worden’ een
vreselijke, alomvattende uitwerking op het slachtoffer heeft, wordt de lezer
door de ogen van Jiska duidelijk gemaakt. Haar gevoelens van onbegrip, onmacht
en onveiligheid kruipen als het ware heel dicht op je huid.
Het thema pesten in jeugdliteratuur is niet nieuw. Cazemier
voegt wel de rol toe die sociale media hierin kan spelen. In combinatie met de
beschrijving van herkenbare situaties die zich overal kunnen voordoen, heeft
zij wederom een realistisch verhaal geschreven. Niets lijkt verzonnen, het is
precies zoals het is. Deze levensechtheid voorkomt dat het verhaal banaal
aandoet of als cliché weggezet kan worden, ook al is het thema niet nieuw.
Uiteraard heb je als (volwassen) lezer erg met de
hoofdpersoon te doen. Je wenst geen enkel kind (ook Sophie niet!) deze ervaring
toe. Behalve compassie voor Jiska voelde ik ook mijn geweten regelmatig om
aandacht vragen. Hoe goed let ik op signalen van pesterijen in mijn klas
(statistisch gezien wordt ook in mijn klas gepest)? Doe ik dat wel met de
zorgvuldigheid die van mij verwacht mag worden? Of kan van mij hetzelfde gezegd
worden als wat ik van de volwassenen in het verhaal denk? Ik vind het knap dat
Cazemier o.a. deze vragen, deze bewustwording, bij mij oproept, zonder overigens
met een beschuldigende vinger te wijzen.
Ik heb genoten van een vlot geschreven verhaal over een
ernstig en actueel onderwerp.
Maar ik heb ook een aantal opmerkingen.
Teleurstellend vond ik ‘de afhandeling’ van het thema. Op
157 pagina’s wordt uitgebreid ingegaan op verschillende manieren van
cyberpesten en nog uitgebreider op de gevoelens, de gemoedstoestand en de
effecten van pesten op de hoofdpersoon. Pas op pagina 158 geeft Jiska toe dat
zij gepest wordt. De afhandeling van ‘het probleem’ wordt ‘eventjes’ op twaalf
pagina’s weergegeven. Het klopt, over het algemeen kun je stellen dat het
aantal pagina’s niets over de inhoudelijke kwaliteit hoeft te zeggen. In dit
geval echter vind ik de afhandeling te mager en dat is jammer. Ik denk dat het
juist belangrijk is voor de jonge lezer om te weten wat daarna gebeurt. Dat de
pester op zijn gedrag aangesproken kan worden en dat het slachtoffer weer een
veilige plek in de groep kan krijgen. Nu is Sophie enkele dagen geschorst. Wat
gebeurt er als zij weer naar school komt? Hoe verloopt een ontmoeting tussen
slachtoffer en pester? Hoe maak je weer vrienden, hoe leer je weer te
vertrouwen na een dergelijke traumatische ervaring? Het was waardevol geweest
om ook deze vragen in het verhaal terug te laten komen.
Dat Cazemier de jonge lezer niet helemaal in de kou wil
laten staan, blijkt wel uit haar nawoord waarin zij tips en adviezen geeft.
Deze informatie biedt (ook) voldoende aanknopingspunten om na het lezen van het
boek het thema (online) pesten in de klas te bespreken.
Bronnen:
Coillie,
J. (2012). Leesbeesten en boekenfeesten. Leuven: Davidsfonds
Redactie: Kappert, I.
Leeuwerik, S. (2014). Doe Maar Dicht
Maar. Amsterdam: Clavis
Redactie: Spelbrink, H., De
Graaff, W. (1997). De wereld van het
kinderboek. Groningen: Wolters-Noordhoff
Geen opmerkingen:
Een reactie posten