Recensie Slavenhaler, Rob Ruggenberg

Gegevens

Titel:                        Slavenhaler

Auteur:                    Rob Ruggenberg

Jaar van uitgave:    2007

Plaats van uitgave: Amsterdam

Uitgeverij:               Querido 

Samenvatting

Het verhaal begint met een proloog, een personale vertelling door Tyn van Campen, de hoofdpersoon van het verhaal. Tyn is geboren rond 1620 en de vertelling begint in 1637, ten tijde van de Nederlandse Gouden Eeuw, tevens een tijd van Europese grootschalige slavenhandel en mensonterende praktijken. Het boek gebruikt de historische termen en interpretaties van de Afrikanen en zwarte slaven, vandaar dat ik dat in mijn recensie overneem. 
Tyn is de zoon van zeeman Johannes van Campen. In een vooruitwijzing in de proloog wijst Tyn zijn vader aan als veroorzaker van al deze ellende. 
Na de proloog ontstaat een auctoriale vertelsituatie die voortduurt tot de epiloog.
We volgen Tyn en zijn halfzus Obaa Hununi, die door zijn vader bij een slavin verwekt is. Hierdoor krijg je mooi twee zijden van het Nederlandse slavernijverleden te zien.


Deze historische roman zit vol leed, ongelijkheid en onderdrukking. Vol strijd en volharding van twee jonge mensen om hun dromen waar te maken en om te overleven als hen dat onmogelijk wordt gemaakt.
Ze bewegen in verschillende milieus. Die van wees van een Nederlandse schipper en groentje op een handelsschip en die van een halfbloedje: dochter van een witte slavenhandelaar en een Afrikaanse slaaf die bovendien opgroeit bij een vreemde stam in West-Afrika.
Tyn is opgegroeid bij zijn buurvrouw en heeft zijn vader nooit echt gekend. Hij weet dat hij nog een halfzus heeft en klampt zich vast aan het idee nog ergens familie te hebben. Hij wil haar ontmoeten en onwetend over de verhoudingen kleurlingen - blanken uit die tijd, doet hij er alles aan samen met zijn zus gelukkig te worden.

Obaa heeft nooit een eigen naam gehad, haar dorpsbewoners noemden haar Obaa Hununi en dat betekent iets als 'zwerfster'. De dorpsbewoners kijken haar met de nek aan omdat ze de dochter is van een 'witte duivel' en een Afrikaanse slavin afkomstig van een andere stam. Ze zijn ook bang voor haar omdat ze er anders uitziet ze heeft een sterke uitstraling en ze dichten haar toverkrachten toe: het Oog en het Oor. Zelf gelooft ze dat niet en wil ze niks over een sterke 'Krah' (ziel) horen. Als de lokale obiaman sterft krijgt zij de schuld en wordt ze gevangen om geofferd te worden aan het grote heiligdom van de Fanti, de stam bij wie ze woont. 

Na een epos aan avonturen wint Tyn Obaa's vertrouwen, maar gelijkwaardig samenleven rond 1640 lijkt toch onhaalbaar, totdat ze samen vluchten naar het Braziliaanse binnenland op zoek naar Palmares, een verborgen stad van weggelopen slaven.

Recensie

Ruggenberg heeft een spannend boek geschreven. Hij neemt de jonge lezer serieus door geen zoet sprookje te maken over historische zeereizen maar ook de hardheid en ongelijkheid te beschrijven van de slavernij, het leven en werken op een handelsschip en alle daarbij komende gevaren van de 17e eeuw. Achterin vind je ook keurig een verantwoording met alle personages en locaties die echt bestaan hebben en een woordenlijst met Afrikaanse termen, of begrippen die de doelgroep mogelijk niet kent. Het feit dat er historische figuren en locaties in voorkomen is voor mij als geschiedenisdocent natuurlijk extra interessant. Het Nederlandse slavernijverleden wordt in dit boek niet verbloemd. De ongelijkheid is schrijnend en ook het beeld dat de blanken van de 'negers' hebben is realistisch neergezet. De slaven worden als vee behandeld. Dat komt mooi naar voren op pagina 130 waar ze 'koopwaar' gaan uitzoeken:

'De stal krioelde van de zwarte mensen, die allemaal spiernaakt waren, mannen en vrouwen. De meesten liepen gewoon los, maar anderen waren met kettingen vastgemaakt aan ijzeren ringen die in de muren zaten'

Vervolgens beschrijven ze ook het brandmerken om aan te geven welke slaven de nieuwe eigenaar gekocht heeft. Daarbij moet Tyn helpen. Na deze klus gaat Tyn drinken met de mannen.

'Voor het eerst van zijn leven werd Tyn dronken. Maar de geur van verbrand vlees die in zijn neusgaten hing raakte hij niet kwijt.' (p.132)

Wat ik minder sterk vind is dat het vertelperspectief wisselt. Je begint met een proloog en eindigt met een epiloog in een personale vertelling vanuit Tyn. Hierin zegt hij dat hij de verhalen van hem en Obaa heeft opgeschreven. De rest van het boek is echter een auctoriale vertelling waarin ook veel gedachtes en kennis terugkomt die geen van beiden zelf gedacht of geweten hebben.
Ik had voor de beleving als lezer liever gehad dat de personale vertelling in stand bleef en dat je die switcht tussen Tyn en Obaa om de beide kanten van de slavenhandel te belichten. Ik denk dat de beleving dan intenser wordt dan wanneer een buitenstaander het vertelt.  
Het idee om Tyn en Obaa als halfbroer en -zus te volgen vind ik goed gevonden! Het verhaal vind ik sterk. Uiteraard is het behoorlijk toevallig dat Tyn en Obaa elkaar vinden, maar is niet storend. De schrijfstijl en manier van vertellen vind ik minder sterk.
Er gebeurt ook wel erg veel in het boek. Alsof Ruggenberg moeite had te kiezen na zijn uitgebreide vooronderzoek welk feitje hij wel en welke hij niet kon gebruiken. 
Je zou van dit boek zo een epos in een formaat van Game of Thrones kunnen maken waardoor je meer diepgang en beter uitgewerkte vertellingen creëert, maar dan loop je wellicht kans dat de doelgroep zulke dikke boeken in de kast laat liggen. 

Dit boek zou ik kinderen zo kunnen adviseren tijdens geschiedenislessen over deze periode, omdat het zo'n goede feitelijke fundering heeft en het inzicht van leerlingen kan vergroten.
Ik denk dat ik hier zelf als onderbouwleerling van genoten zou hebben! Dat heb ik al met al nu ook gedaan trouwens. 

Wat me dan nog wel stoort is dat de ontwerper van de kaft zijn historische onderzoek niet gedaan heeft en een 18e eeuws zeilschip op de cover zet. Daar zal Ruggenberg het niet mee eens zijn.