Recensie van het boek Piraten! van Celia Rees door Jet van Os

Titel: Piraten!
Auteur: Celia Rees
Jaar van uitgave: 2004
Uitgeverij: Van Goor








Auteur Celia Rees schreef dit boek in het Engels, nog vóór de piratenhype die ontstond door de serie films Pirates of the Caribbean. Het verhaal speelt zich, net zoals de film, halverwege de 18e eeuw af. Het decor van het boek is ook  de West Indies. Iedereen die de film gezien heeft zal zich de gebeurtenissen uit het boek levendig kunnen voorstellen.

De hoofdpersoon van het verhaal is Nancy Kington. Nancy is de dochter van een suikerkoopman en slavenhandelaar uit het Engelse Bath. Haar moeder is in het kraambed overleden, ze groeit op met haar vader en oudere broers. Er wordt weinig naar haar omgekeken. Haar jeugdvriendje heet William, hij vaart op een groot schip en wil genoeg sparen om op een dag met Nancy te trouwen. Haar leven staat op zijn kop als haar vader hertrouwt. Deze nieuwe vrouw is vastbesloten om een respectabele dame van Nancy maken, zodat ze op stand kan trouwen.

Wanneer haar vader kort na zijn bruiloft sterft, wordt Nancy naar de plantage van de familie op Jamaica gestuurd. Bij haar aankomst op het eiland blijkt dat de 16-jarige Nancy door haar stiefmoeder is uitgehuwelijkt aan de steenrijke, wrede, gevoelloze oudere Braziliaanse handelaar Bartholomeus. Nancy is bang en ongelukkig. Ze is verontwaardigd over de mensonwaardige manier waarop er met slaven wordt omgegaan op "haar" plantage. 

Na een ongeluk is Nancy gedwongen om daar weg te gaan. Samen met haar slavin Minerva en diens moeder Phillis vertrekt ze halsoverkop en in het geheim. Eerst wonen ze een tijd bij gevluchte slaven, marrons, in de bergen. Als blijkt dat Bartholomeus niet van plan is om Nancy zomaar te laten gaan, en achter haar aankomt, moet ze verder vluchten. Samen met Minerva sluit ze zich bij een groep piraten aan, verkleed als man beginnen ze hun spannende tocht over de oceanen met Bartholomeus in hun kielzog. Het verhaal loopt goed af als Minerva en Nancy Bartholomeus doden, Minerva de liefde vindt en Nancy haar jeugdliefde William gaat zoeken.

Het verhaal van dit boek is flinterdun. Het is niet meer dan een romantisch verhaal dat goed afloopt, met een kleurrijke omgeving als decor. Ondanks dit standaardgegeven weet de schrijfster de lezer toch te boeien door de karakterontwikkeling die hoofdpersonages Minerva en Nancy doormaken.
Ook belicht ze  niet alledaagse  thema´s  zoals de geschiedenis van de Afrikaanse slaven in de West Indies, het zeeleven van piraten en natuurlijk de "girl power" van de 18e eeuw.

De hoofdpersonen van het verhaal; Nancy en Minerva, zijn twee jonge vrouwen uit hele verschillende milieus. Nancy is blank, komt uit een welgestelde familie en heeft in deze 18e eeuw als enige taak om als een keurige dame de scepter over haar huishouding te zwaaien. Ze is een "aantrekkelijke prooi" en "een lot in de loterij" (Piraten! blz. 52) voor vrijgezelle mannen.  Er wordt van haar verwacht dat ze trouwt en kinderen baart. Minerva daarentegen is als dochter van een donkere slavin geboren, maar ook haar levensloop ligt  al vast, ze zal zich haar hele leven onderdanig en gedienstig op moeten stellen. Ondanks dat de afkomst van beide dames heel verschillend is, hebben ze gemeen dat ze allebei hun leven niet in kunnen richten zoals ze zelf zouden willen. Ze krijgen ook allebei niet de kans om naar school te gaan.

Ondanks de lotsbestemming van deze vrouwen, geven zij hun leven toch een hele andere wending. Op een gegeven nemen ze het heft in eigen handen, en groeien ze uit tot vrouwen die zelfstandig beslissingen nemen. Rees laat dit groeiproces goed zien door de karakteromschrijvingen van de personages. Nancy verandert van een naïef, volgzaam, zorgeloos en romantisch meisje in een kordate, doortastende vrouw. Minerva van een onderdanige slavin in "de koningin van de piraten" (Piraten blz. 313).

Het boek is goed leesbaar, het is vlot geschreven. Het grote aantal onbekende woorden dat Rees gebruikt vond ik echter storend. Aangezien een groot deel van het verhaal zich op schepen afspeelt, komt er onvermijdelijk nogal wat technisch vocabulaire bij kijken zoals; de ra´s brassen, breeuwen,  foksel. Er worden echter ook woorden gebruikt die bij de doelgroep van het boek bekendere synoniemen hebben, of verduidelijkt kunnen worden door een omschrijving. Woorden zoals banthamhaan, kariatiden, kortelas, karsaai, konstabel, siena en mousseline worden niet uitgelegd en maken het boek niet vlot leesbaar voor een gemiddelde vo of mbo leerling.

Een ander minpuntje van het boek vond ik de vele vooruitwijzingen. "Alsof ze toen al wisten dat ze elkaar nooit meer zouden zien" (Piraten! blz. 162) is daar een voorbeeld van. Deze maken de plot van het boek al duidelijk voordat je het uit hebt. Verschillende wendingen in het boek zijn erg onwaarschijnlijk; Nancy en Minerva blijken zussen van vaderskant, de piratendames worden tijdens de maandenlange reizen op zee niet eenmaal lastig gevallen door hun mannelijke collega´s en Nancy´s voorspellende dromen zorgen ervoor dat ze Bartholomeus telkens net een stapje voor zijn.

Ondanks deze kritiek denk ik toch dat een jongere lezer hiervan kan genieten. Het is heel filmisch geschreven en terwijl je het leest zie je het voor je:

"De wind krijste alsof alle demonen uit de hel op ons losgelaten waren en boven ons was de lucht zo zwart als de nacht. Bliksemflitsen verlichtten een wereld die op zijn kop stond. Het dek kantelde terwijl we tegen de ene duizelingwekkende golf na de andere op tornden. Boven op zo´n golf leek het machtige schip over het water te scheren, als drijfhout op het schuim te dobberen, om vervolgens peilloos diep te vallen en heel even van de zee los te komen" (Piraten! blz. 206)

Gezien het thema en de 335 pagina´s die het boek telt lijkt het boek me vooral geschikt voor de bovenbouw. Naar mijn inziens zullen vooral meisjes enthousiast worden. Stoere vrouwelijke hoofdpersonages, een flinke dosis romantiek en onbereikbare liefde door afstand en klassenverschillen spreken vast tot hun verbeelding. Het verhaal zou zelfs in combinatie met de geschiedenislessen gebruikt kunnen worden aangezien het een heel verhelderend inkijkje geeft in de slavenhandel van die periode. Ook over de  gebruiken van het piratenleven wordt mooi en uitgebreid verteld.